De NHG-behandelrichtlijn fenomeen van Raynaud is herzien (sep 2018).

De standaard geeft richtlijnen voor de diagnostiek en behandeling van patiënten met het primaire fenomeen van Raynaud. De achtergronden van het secundaire fenomeen van Raynaud worden besproken, maar het beleid valt buiten het bestek van deze richtlijn, behalve indien geneesmiddelengebruik de oorzaak is.

Kernboodschappen behandelrichtlijn:

• Stel de diagnose primair fenomeen van Raynaud alleen als er geen aanwijzingen zijn voor een specifieke oorzaak (dan is er sprake van het secundaire fenomeen van Raynaud).
• Het beleid bij het primaire fenomeen van Raynaud is niet-medicamenteus en bestaat voornamelijk uit maatregelen om daling van de lichaamstemperatuur te voorkomen.
• Overweeg bij patiënten met ernstige klachten, bij wie niet-medicamenteuze adviezen onvoldoende effectief zijn, een proefbehandeling met nifedipine.
• Het voorschrijven van andere vaatverwijdende geneesmiddelen wordt afgeraden, omdat de effectiviteit hiervan niet is aangetoond.

  Prevalentiecijfers van het fenomeen van Raynaud variëren van 5% tot 21% afhankelijk van geografische variatie, sekse en definitie.

• Definitie:

  “Het fenomeen van Raynaud is een vaataandoening waarbij de bloedtoevoer stopt naar de vingers of tenen. Dit zorgt voor gevoelloze, verkleurde vingers of tenen. Een aanval ontstaat vooral bij kou en vocht, het aanraken van koude voorwerpen of heftige emoties. Dan trekken de slagaders te snel samen en ontstaan er klachten”.

  Symptomen:

• Dode vingers of tenen, kleur is eerst wit daarna blauw.
• Pijnlijk en gloeiend gevoel in vingers en tenen indien de hand of voet weer warm is.
• Tintelingen vooral in de vingers.
• Aanval duurt ongeveer 5 tot 30 minuten.
• Sommige patiënten met Raynaud hebben klachten in andere delen van het lichaam, zoals de oren, neus, lippen en tong.

  Het fenomeen van Raynaud bestaat uit 2 vormen:

1. Primaire vorm komt het meest voor, verschijnselen treden meestal tegelijk bij beide handen op met uitzondering van de duimen (soms klachten aan de tenen):

• Vaatkrampen
• Verkleuringen

  Aanval kan uitgelokt worden:

• Door het aanraken van een koud voorwerp of een koude omgeving
• Heftige emoties
• Trillende apparaten of aanslaan van toetsen van een piano

  Behandeling is gericht op het bestrijden van symptomen. De klachten zijn onschuldig maar cliënten kunnen de klachten als hinderlijk ervaren.

  Advies:

• Gehele lichaam warm aan te kleden, sokken en handschoenen te dragen ook bij relatief hoge omgevingstemperatuur
• Niet roken
• Voldoende bewegen
• Vermijden van stress

   

1. Secundaire vorm

   Vaak blijvende afwijkingen aan de haarvaten in de vingertoppen of tenen dit kan het gevolg zijn van een ziekte met afwijkingen in de vaatwand (auto-immuunziekten). Sommige geneesmiddelen (bètablokkers) kunnen dit ook veroorzaken.

   Aanvallen kun je vergelijken met de primaire vorm, klachten treden niet tegelijkertijd op aan beide handen of voeten. De verdere diagnostiek en het beleid richten zich dan op het vinden en behandelen van de oorzaak.

   Mogelijkheden:

• Medicijnen die de bloedvaten verwijden
• Doorsnijden van een zenuw, zodat de spiertjes in de vaatwand niet meer verkrampen
• Tijdelijk uitschakelen van de zenuw d.m.v. een injectie

   

  Aandachtspunten praktijkverpleegkundige/POH:

• Een lagere dosis Nifedipine kan nodig zijn bij ouderen of mensen met een ernstige leverziekte. Was alert bij cliënten die in het verleden hartklachten hebben gehad.
• Nifedipinen niet innemen met grapefruitsap, kan van negatieve invloed zijn.
• Regelmatig bloeddruk controleren indien patiënt een bètablokker en Nifedipine gebruikt.